Lisanssız Elektrik Üreticileri İçin Dağıtım Sistemine Bağlantı Anlaşması Madde-16 Cezai Şartlar bölümünde belirtilen ihlallerin yaşanması durumunda Lisanssız Enerji Üretim santralleri büyük cezalarla karşı karşıya kalmaktadır. Cezaları önlemenin yolu ise yönetmelikleri bilen hem teknik hem de mevzuatsal konulara hakim olmaktan, sistemdeki verilere göre analizler yapmaktan geçiyor. Bu kapsamda profesyonel destek almak önemlidir. Maxima portföy yönetimi, işletme ve bakım hizmetleriyle yatırımcılara çözümler sunmakta ve gerekli uyarıları yaparak yatırımcıların yüksek bedelli cezalarla karşılaşmasını engellemektedir.
Aşağıda Lisanssız Elektrik Üretim santralleri(GES; RES vb.)için risk ve karşılaşma frekansına göre sıralanan muhtemel cezalar ve alınabilecek önlemler özetlenmiştir.
Madde-16/d
Üreticinin dağıtım sisteminin her bir ölçüm noktasında çekecekleri endüktif reaktif enerjinin/verecekleri kapasitif reaktif enerjinin, aktif enerjiye oranının ilgili mevzuata uygun olmaması
Bu durum en sık karşılaşılan durumlardan biridir. Mevzuat gereği sistemin şebekeden çekilecek kapasitif enerji miktarı, çekilen aktif enerji miktarının %20’sini, çekilecek endüktif enerji miktarı, çekilen aktif enerji miktarının %15 ini geçemez. Özellikle GES santralleri barındırdığı çok sayıda elektronik ekipman ve kabloların çektiği/verdiği reaktif enerji sebebiyle cezaya maruz kalmaktadır. Bu durumu önlemenin yolları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- Kapasitif Enerji Tüketiminin Sınırı Aştığı Durumlar: Bu durumda sistemin şebekeden çektiği reaktif kapasitif enerjiyi azaltmak gerekir. Bunun için sistemde kullanılan ve yükün dengesiz olmasını sağlayan, içerisinde kondansatör grubu bulunduran komponentleri, fazla yük çeken fanları, aydınlatma vb. yükleri azaltmak gerekmektedir. Özellikle kapasitif enerji tüketimi belirlenen sınırların üzerinde olan sistemlerde GES sahalarının devreye alınması sırasında saha panolarına konulan sabit güçteki kondansatörlerin devreden çıkarılması oluşacak cezanın boyutlarını azaltacaktır. Sabit kondansatölerin devreden çıkarılmadan önce sisteme etkisinin analizinin yapılmasında fayda vardır.
- Endüktif Enerji Tüketiminin Sınırı Aştığı Durumlar: Bu durumda sisteme endüklenen yükü dengelemek için kapasitif etki yaratacak bir yük / yüklerin devreye alınması gerekir.Kapasitif etki yaratan yükler başlıca kondansator grubu bulunduran komponentlerdir. Bu durumda sistemde devrede olmayan bir kondansatör grubu var ise devreye alınması (endüktif tüketimi dengeleyecek kadar) gerekmektedir.
Her iki durumda da tüm bunların yapılması sonrasında sistemde halen reaktif kullanım sınırlarının üzerinde bir çekiş varsa sistemin dengelenmesi için kompanzasyon sistemleri kurulması gerekmektedir. Kompanzasyon sisteminin kurulması sonrasında reaktif kullanımların takibinin yapılması için ayrıca kompanzasyon sistemlerinin izlemenmeside gerekebilecektir. Kompanzasyonda yaşanacak arızalardan zamanında haberdar olunmaması beklenmedik cezaların gelmesine sebep olabilir.
Resim Kaynak: EMO
Madde-16/a
Üreticinin bağlantı noktasına anlaşma gücü üzerinde elektrik enerjisi vermesi
İlgili maddeye göre anlaşma gücü üzerinde sisteme enerji verilmesi halinde uygulanan cezalar yalnızca limit aşımı yapılan tutarın ödenmemesi ve sistem kullanım bedellerinin aşım yapılmış durumdaki toplam enerji üretim miktarına göre hesaplanması şeklindeydi. Ancak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun 24 Haziran 2017 tarihli Resmi Gazetede yer alan, şebekeye bağlantı görüşünde yer alan kurulu gücün üzerinde enerji veren lisanssız santrallere ilgili fatura döneminde herhangi bir elektrik bedeli ödenmemesini öngören 22 Haziran 2017 tarihli kararı 1 Temmuz 2017 tarihinde yürürlüğe girdi.
Son uygulamayla limit aşımı birçok GES yatırımcısının büyük zararlara maruz kalmasına sebep olmuştur. İlgili karar sonrasında yatırımcılar inverterlerini limitleyerek cezaları engellemeye çalışmıştır. Bazı sahalarda inverterler tamamen kapatılmış, bazı sahalarda ise cezaya girmemek için büyük oranlarda (>%5) inverterler limitlenmiştir. Hem cezaya maruz kalmamak hem de santral verimini düşürmemek adına limitleme miktarının sistemdeki kayıplara göre hesaplanması ve risk alınmadan tüm inverterler devrede olacak şekilde ayarlanması gerekmektedir.
Madde-16/c
Üreticinin ilgili mevzuatta tanımlanan emniyet tedbirlerini almaması, yanlış manevrası, test ve işletme hatası veya teçhizat arızası gibi nedenlerle Dağıtım Şirketi çalışanlarının, tesislerinin, dağıtım sisteminin olumsuz yönde etkilenmesi
Yanlış manevra veya test, işletme hataları yapılmamalıdır. İşletme ve bakımda dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:
1- ENH ve DM de arıza veya bakım olması durumunda dağıtım şirketine yazılı bildirim yapılır. ENH ve DM dağıtım şirketine aitse ilgili bakım bildirimlerini dağıtım şirketi göndermekle yükümlüdür. Arıza çözülene kadar sistemin DM ile ilişkisi kesilir. DM’nin enerjilendirilmesi sonrasında sisteme Dağıtım merkezinin de bilgisi dâhilinde kontrollü olarak enerji verilir.
2-Santralin Periyodik bakım veya arıza durumlarında dağıtım merkezine önceden bildirim yapılır ve santralin trafo kesicilerinden enerji kesilerek bakım yapılır.
3- Manevra yapacak personelin elektrik mühendisi veya EKAT belgeli elektrik teknisyeni olması şarttır. Manevra en az 2 kişiyle bakım talimatlarına ve İş güvenliği kurallarına göre yapılmalıdır.
Madde-16/e
Üreticiye ait üretim tesisi ile bağlantı ekipmanının, şebeke kaybı olması veya kısa devre arızası oluşması durumlarında, dağıtım sistemiyle bağlantısının kesilmediğinin veya bağlantısı kesik olduğu halde enerjisiz şebekeye çok kısa, kısa veya uzun süreli enerji verildiğinin tespit edilmesi (ilgili kilitleme sistemlerinin çalışmaması)
Şebeke enerjisi kesildiğinde sistemin enerji üretmesi mümkün değildir. Bu durum daha çok kojenerasyon vb. sistemlerde görülebilir. Sistemde şebeke kesildiği anda frekans aniden düşer ve sistemle senkronizasyon sağlanamaz ve üretim durur. Ancak anlık olarak bu durumun gerçekleşmemesi için sahadaki röle koordinasyonunun doğru olması gerekir. Düşük gerilim açmalarının selectivite ayarlarının doğru ve dağıtım şirketinin set değerleri doğrultusunda yapılması gerekir. İlgili durum yaşanırsa büyük iş kazalarının yaşanmasına sebep olabilir.
Madde-16/b
Üreticinin tesis ve/veya teçhizatının bu anlaşma ve ilgili mevzuatta belirtilen bozucu etkilere ilişkin sınır değerlerini aşması
Harmonikler ve flikerlerin belirlenen limitlerin üzerine çıkması durumunda ilgili bozucu etkileri düzeltmek adına güç kalitesi sistemleri kurulmalıdır. Henüz böyle bir ceza ile karşılaşmamış olsak da uzaktan izleme yazılımları sayesinde harmonikler ve flikerler kontrol altında tutulmaktadır.
Resim Kaynak: EMO
Madde-16/ç
Üreticiye ait arızalı iletişim teçhizatının Dağıtım Şirketinin yazılı uyarısına rağmen onarılmaması/değiştirilmemesi ve bu durumu ile kullanılmaya devam edilmesi
Burada bahsedilen RTU cihazları ve OSOS ekipmanlarıdır. Bu durumdan kaçınmak amacıyla uzaktan izleme yapmak gerekir. Olası bir OSOS arızasında sayaç okuma sahada yapılacağından sayaç okuma ücreti dağıtım şirketi tarafından yatırımcılara yansıtılacaktır. RTU arızalarını profesyonel izleme yaparak uzaktan tespit etmek mümkündür. RTU sağlayıcısının izleme yazılımının olması ve satış sonrası hizmet vermesi önemlidir. Zira Arızaların tespiti sonrasında cihazların değişimi gerekebilir.
Maxima Enerji olarak yatırımcılara Asset Management kapsamında anahtar teslim işletme ve Bakım&Onarım hizmetleri vererek işletmelerin kar maksimizasyonu yapmasını sağlıyoruz. 200 MWp üzerindeki Lisanssız Enerji Santrali İşletme ve Bakım tecrübemizle santral yatırımcılarını yukarıda bahsedilen tüm risklerden koruyoruz. Elektrik-Elektronik Mühendislerinden oluşan merkez izleme ekibimizle risklere karşı her an hazırlıklı olacak şekilde gerekli teknik analizleri yapıyor ve müşterilerimize sunuyoruz. Teknik analizlerin yapılması sonrasında Türkiye’nin 9 ayrı bölgesinde yer alan teknik ekiplerimizle sahalardaki gerekli önlemleri alıyoruz. Bugüne kadar yüz adetin üzerinde kompanzasyon pano kurulum tecrübesi olan kuruluşumuzdan, dilerseniz ücretsiz keşif hizmetinden faydalanabilir santralinizin hangi risklerle karşı karşıya olduğunu öğrenebilirsiniz.
